Trafik kazalarında tazminat hesaplaması çoğu zaman sorun yaratmıştır. Kanunda yapılan son değişikliklerle mağdurlara yeni haklar tanındı.
Evet yine değiştirdiler, yine değişti, muhtemelen yine değişecek.
Trafik kazaları sonrası tazminat hesaplamaları konusunda yaptığı çalışmalarla tanınan İstanbul Barosu avukatlarından Armağan Dinlenç, bahiste yapılan değişiklikleri ve yapılan uygulamaları anlatıyor.
NE OLDU
Reklama gelince, kötü günde hep yanımızda olduklarını söyleyen ama ellerinde hep genel kurallarla oynayan, kanun değiştiren, içtihatları hiçe sayan ve vatandaşa ödeme yapmayan sigorta şirketlerinin son numarası ‘ hakları, kim bilir kaç kez mevzuat değişti. Son olarak genel şartları değiştirmek yerine kanunen yaptırdı/yaptırdı.
Trafik kazalarında ölüm, yaralanma ve araç kaybı tazminatının hesaplanma şeklini değiştiren bu kanun, nihayet Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi.
Yine bir yol bulup mevzuatı değiştirecekler mi? Yıllardır bu davalara bakan bir hukukçu olarak aksini düşünmek pek mümkün değil.
Değer kaybı tazminatı, yer kaybı tazminatı ve maluliyet tazminatının hesaplanmasında kullanılacak kriterler ile değer düşüklüğü hesaplama kriterleri Anayasa Mahkemesi’nin E.2021/82 sayılı kararıyla kaldırılmıştır. K.2022/167, 29/12/2022. yapıldı. Bu kriterler vatandaşların aleyhineydi. Bu da yetmezmiş gibi yasama yetkisi olmayan SEDDK’ya (Sigorta ve Bireysel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu) tazminat hesaplamalarına ilişkin düzenleme yapma yetkisi verdi. Sigorta şirketleri de buraya gidiyor, lobicilik yapıyor, genel kurallarda kendi lehlerine düzenlemeler yapıyorlardı.
Karayolları Trafik Kanunu’nun 92’nci maddesinde yer alan, hasar nedeniyle trafikten çekilme veya hurdaya çıkma sürecinden geçen araçların maliyetli kayıplarının tazmini taleplerinin karşılanmayacağına ilişkin maddenin iptali talebi kabul edilmedi. .
ESKİ HUKUK
Karayolu Trafik Hukuku
Maddi ve manevi tazminat:
Madde 90 – (Değişik: 14/4/2016-6704/3 md.)
Zorunlu sorumluluk sigortası kapsamındaki tazminatlar bu Kanun kapsamındadır.[3](…..)[1] belirlenen usul ve esaslara tabidir. (Ek cümle: 9/6/2021-7327/18 md.) Bu tazminatlardan;
a) Araç değer kaybı tazminatı; piyasa değeri, kullanım düzeyi, hasarlı kısımlar ve hasar bedeli dikkate alınarak,
b) Takviye yoksunluğu tazminatına, ulusal doğum ve ölüm istatistikleri kullanılarak hazırlanan hayat tablosuna ve zorunlu sorumluluk sigortası genel şartlarında yüzde 2’yi geçmeyecek şekilde belirlenen iskonto oranına dayalı olarak ömür boyu yıllık ödemelere ve genel kabul görmüş aktüeryal kurallara uyulması ,
c) Genel kabul görmüş aktüeryal kurallara göre, maluliyet tazminatı, ulusal doğum ve ölüm istatistikleri kullanılarak hazırlanan hayat tabloları, zorunlu mali sorumluluk sigortası genel kurallarında yüzde 2’yi geçmemek üzere belirlenen iskonto oranı ve her zaman maluliyet oranına dayalı ömür boyu emeklilik aylığı ile,
hesaplanır. Bu Kanunda yer alan tazminat ve manevi tazminatlara ilişkin olarak;[3](…..)[2]Düzenlenmeyen hususlar hakkında 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun haksız fiillere ilişkin kararları uygulanır.
(Ek fıkra: 9/6/2021-7327/18 md.) Bu unsurun uygulanma usul ve esasları Sigortacılık ve Bireysel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından belirlenir.
YASANIN YENİ ŞEKLİ
Maddi ve manevi tazminat:
Madde 90 – (Değişik: 14/4/2016-6704/3 md.)
Zorunlu sorumluluk sigortası kapsamındaki tazminatlar bu Kanun kapsamındadır.[3](…..)[1]yol ve esaslara tabidir. (Ek cümle: 9/6/2021-7327/18 md.) (İptal edilen ceza: Anayasa Mahkemesinin 29/12/2022 tarihli ve E.:2021/82, K.:2022/167 sayılı Kararı ile.) Bu Kanunda yer alan tazminat ve manevi tazminatlara ilişkin olarak;[3](…..)[2]Düzenlenmeyen hususlara ilişkin 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Yükümlülükleri Hukukunhaksız fiillere ilişkin kararlar uygulanır.
(Ek fıkra: 9/6/2021-7327/18 md.) (İptal edilen fıkra: Anayasa Mahkemesinin 29/12/2022 tarih ve E.:2021/82, K.:2022/167 sayılı Kararı ile.)
[1]Anayasa Mahkemesinin 17/7/2020 tarih ve E.:2019/40, K.:2020/40 sayılı Kararı ile “… ve iptaline karar verilmiştir.
[2]Anayasa Mahkemesinin 17/7/2020 tarih ve E.:2019/40, K.:2020/40 sayılı Kararı ile “…verilmesi.
[3]9/6/2021 tarihli ve 7327 sayılı Kanunun 18 inci maddesi ile bu fıkrada yer alan “Kanun” ibaresi “Kanunda” şeklinde değiştirilerek metne eklenmiştir.
Makalenin sadeleştirilmiş paket metni aşağıdaki gibidir:
Maddi ve manevi tazminat:
Madde 90 – (Değişik: 14/4/2016-6704/3 md.)
Zorunlu mali mesuliyet sigortası kapsamındaki tazminatlar bu Kanunda belirtilen şekil ve esaslara tabidir. Bu Kanunda düzenlenmeyen tazminat ve manevi tazminatlara ilişkin 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Yükümlülükleri. Hukukunhaksız fiillere ilişkin kararlar uygulanır.
NE OLACAK ŞİMDİ
Mahkemelerin vereceği kararlar artık vatandaşın lehine olacak. Tazminat tedbirleri iptal kararı öncesinde önemli ölçüde azaltılırken, şimdi (yeni bir değişiklik olmadıkça) trafik kazasında yaralananların, trafik kazasında ölenlerin ve araçları hasar görenlerin yakınlarının tazminatları da kesiliyor. trafik kazası daha yüksek olacaktır. Teknik faiz uygulaması ve toplamda çok yüksek bir kesintiye neden olan %2 indirim uygulaması kaldırılmıştır. Tazminat, Yargıtay içtihadı ile aynı şekilde hesaplanacaktır. Şimdi Yargıtay’ın uygulaması TRH tablosu, kademeli yıllık ödeme sistemi, kaza tarihinde maluliyet hesaplama yöntemi şeklinde. Bu hesaplamalar Yargıtay’a kalmıştır. Yargıtay bu kriterleri her zaman sigorta şirketleri lehine değiştirebilir. Araç değer kayıpları gerçek piyasa verilerine dayalı olarak da hesaplanabilmektedir. Yani o kaza nedeniyle aracınızın piyasada ne kadar değer kaybettiği piyasadan yapılacak araştırma ile tespit edilecektir. İşin bu kısmında sigorta şirketlerine hak veriyorum. Değer kaybının soft bilgiler üzerinden hesaplanması aktüeryal sigortacılık mantığına aykırıdır ve sigortacılık sistemine zarar vermektedir.
Kanun ne olursa olsun, sigortacıların defalarca kulis yaptığı ve değiştirdiği “genel şartlar” ne derse desin tazminat ödememeye veya hakkını bilmeyen vatandaşlara üç kuruş tazminat ödemeye devam edecekleri, arayamayanlar ve konuyu iyi kavrayamayan avukatlar. “Büyük sigorta şirketi ne verdiyse doğrudur” mantığıyla ödemenin çok düşük olduğunu fark etmeyen vatandaşın hakkı sigorta şirketinde kalmaya devam edecek. Hızla bazı profesörler, akademisyenler, bazı programcılar sigorta şirketleri lehine yazıp programlayanlar, yazarlar, gazeteciler vs. Sigorta şirketlerine taziye mektupları yazacaklar. Primler artacak deyip vatandaşa sopa gösterecekler.
Panellerde, kongrelerde, toplantılarda “geçen yıl bu kadar tazminat ödedik” diyerek çok sıfırlı rakamlarla göz kamaştırmaya çalışıyorlar ama vermedikleri tazminatın ispatı binlerce mahkeme kararıyla ispat ediliyor. ( 08.03.2023 )
TRAFİK KANUNUNUN 90. MADDESİNİ DEĞİŞTİREN ANAYASA MAHKEMESİNİN İLİŞKİSİ NE OLDU?
Gerekçenin özeti şu şekildedir:
Kuralın belirlenmesine esas teşkil ettiği diğer bir tazminat türü, takviyeden yoksun bırakma tazminatıdır. Bu prestij ile kural, ek yoksunluk tazminatının, ulusal doğum ve ölüm istatistikleri kullanılarak hazırlanan hayat tablosu ve yüzde 2’yi geçmeyecek şekilde belirlenen iskonto oranı esas alınarak ömür boyu yıllık emeklilik ve genel kabul görmüş aktüeryal kurallara göre hesaplanmasına karar verdi. zorunlu sorumluluk sigortası genel kurallarında. Dayanaktan yoksun bırakma tazminatı, ölen kişinin maddi takviyesinden yoksun kalan hak sahiplerinin, kişinin haksız fiil sonucu ölmesi halinde bu yoksunluk nedeniyle talep edebilecekleri tazminat türüdür. Kuralda yer alan “…ulusal doğum ve ölüm istatistikleri kullanılarak hazırlanan yaşam tablosu…” ibaresinin, kalan yaşam sürelerini ve hesap değerlerini belirlemek amacıyla hazırlanan tabloları ifade ettiği anlaşılmaktadır. Tazminat hesaplamasının temelini oluşturan kayıp süresi. Bu yönüyle kural, kalan ömür ve aktüeryal hesap değerlerinin, ülkenin mevcut demografik yapısı esas alınarak ulusal doğum ve ölüm istatistikleri esas alınarak hazırlanan ömür tabloları kullanılarak belirlenmesini öngörmektedir.
Kurala göre, zorunlu mali sorumluluk sigortası genel kurallarında yüzde 2’yi geçmemek üzere belirlenen iskonto oranına göre hesaplama yapılması ise, tazminatın gelecek dönem dikkate alınarak hesaplanacağı anlamına geldiği anlaşılmaktadır. yıllık gelirleri esas alınır ve bu iskonto oranının üst sınırı peşin olarak ödenir.
Yönetmelikte yer alan ömür boyu yıllık emeklilik kavramı, yıllar içinde irat olarak ek gelirlerin peşin ödenmesi durumunda nakden ödenecek tazminatın yaş, cinsiyet ve yaşam olasılıkları dikkate alınarak hesaplanmasına ilişkin formülleri ifade eder. yıllara göre ekten yoksun olanlar. Ömür boyu emekliliklerin işlevi, ekin yaşı ile belirlenen olası yaşam süresi içinde elde edilmesi mümkün olan geliri ve ekin sigortalıya destek sağlayacağı süreyi dikkate alarak, yıllık ömür boyu olasılıklara ve iskonto oranlarına göre tazminatı hesaplamaktır. beklenen yaşam süresi içinde destekten yoksun bırakılmıştır. Bu prestij ile kural, ihraç tazminatının genel kabul görmüş aktüeryal kurallara göre hesaplanmasını, yani sigorta riskleri ve aktüerya bilimine dayalı hesaplama yöntemlerini öngörmektedir.
Öte yandan kural, bir trafik kazasında vücut kuvvetinin kaybedilmesi durumunda her zaman zorunlu mali sorumluluk sigortası tarafından karşılanan maluliyet tazminatının hesaplanmasına ilişkin esasları da düzenlemektedir. Bu prestij kuralı ile engellilik tazminatının, ulusal doğum ve ölüm istatistikleri kullanılarak hazırlanan yaşam tablosu esas alınarak yaşam birimleri ile her zaman genel kabul görmüş aktüeryal kurallara göre hesaplanmasına, iskonto oranının yüzde 2’yi geçmemesine karar verilmiştir. zorunlu sorumluluk sigortasının genel kuralları ve her zaman maluliyet oranı. .
Sürekli maluliyet tazminatı, haksız fiil nedeniyle vücut kuvveti kaybına uğrayan kişinin, bu vücut kuvveti kaybı nedeniyle hayatı boyunca harcayacağı fazladan çaba nedeniyle talep edebileceği tazminat türüdür. Sakatlık oranı her zaman kişinin maruz kaldığı vücut kuvveti kaybını belirleyen orandır.
Anılan unsurun birinci fıkrasının üçüncü cümlesinde, tazminat ve manevi tazminat konusunda 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun haksız fiillere ilişkin kararlarının uygulanacağına karar verilmiştir. bu Kanunda düzenlenmemiştir. Bu prestij ile kanun koyucunun, motorlu taşıtların işletilmesi nedeniyle üçüncü kişilerin uğradıkları zarar nedeniyle işletenin genel sorumluluğu kapsamındaki tazminat yükümlülüğünü haksız fiilden doğan bir yükümlülük olarak gördüğü anlaşılmaktadır.
Maddenin birinci hâlinde “Maddi tazminat ile manevi tazminatın şekil ve kapsamı hakkında Borçlar Kanununun haksız fiillere ilişkin hükümleri uygulanır.” Zorunlu mali sorumluluk kapsamında sigorta şirketi tarafından ödenecek tazminat kapsamının yürürlükteki 6098 sayılı Kanuna göre belirlenmesine karar verilmiştir. Bu prestij unsurunun metninin yürürlükte olduğu dönemde, motorlu taşıtın işletilmesinden kaynaklanan bir zarara uğraması halinde, motorlu taşıt işleteninin, sürücüsünün, diğer olası sorumluların ve zorunlu mali sorumluluk sigortası sözleşmesi bu zarardan yeterince sorumlu olan tüm sigorta şirketinin tazminat borçlarının teminatı, 6098 sayılı yürürlükteki Kanun kapsamındadır. Haksız fiilden doğan sorumluluğu düzenleyen kararlara göre belirlenmiştir.
Motorlu aracın çalışması nedeniyle değer kaybı, destekten yoksun kalma ve/veya üçüncü şahısların sürekli sakat kalması halinde, işleten ve kazadan sorumlu olması muhtemel diğer kişilerin tazminat borçlarının kapsamı kazaya ilişkin kanuna göre belirlenir. 6098 Sayılı Kanun. Yaşanan zararın gerçek bedelinin ne olduğu, anılan Kanun kapsamında açılan davaların yargı kararlarına göre şekillenmektedir. İşletmecinin tazminat borcunun ödenmesini garanti altına almak için zorunlu olan mali mesuliyet sigortasına göre sözleşme yapan sigorta şirketinin tazminat borcunun kapsamı söz konusu kurallara göre belirlenir. Diğer bir deyişle, haksız fiil niteliğinde olan trafik kazasından doğan zararın tazmininden sorumlu kişilerin tazminat sorumluluklarının hesaplanması farklı kurallara tabidir. Bu da zarar gören kişinin gerçek kaybının karşılanamaması riskini artırmaktadır.
Bu kapsamda işletmecinin ve olası diğer sorumluların 6098 sayılı Kanuna göre hesaplanan tazminat borçlarının kapsamı ile sigorta şirketinin dava konusu esaslara göre hesaplanan tazminat borcunun kapsamı farklılık gösterebilmektedir.
6098 sayılı Kanuna göre hesaplanan kayıp tazminatı, esastan yoksun bırakma ve her zaman maluliyet tazminatının, 6098 sayılı Kanuna göre hesaplanan kayıp tazminat, esastan yoksun bırakma ve her zaman maluliyet tazminatından daha yüksek bir ölçüye tekabül etmesi durumunda. Söz konusu kurallarla, bu zararı teminat altına alması öngörülen üçüncü kişinin zararının zaruri sorumluluk sigortası kapsamında karşılanamayacağı söz konusu olabilir. Bu durumun zarar görenin aleyhine sonuçlar doğuracağı ve zorunlu trafik sigortasının dayanağı olan mağdurun gerçek zararının karşılanması amacı ile bağdaşmayacağı açıktır.
Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 5, 17 ve 35. maddelerine aykırıdır. İptal edilmelidir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
